Zawartość próchnicy w glebie jest jednym z najważniejszych czynników, które decydują o jej żyzności. W naszej szerokości geograficznej zawartość próchnicy mniejsza niż 1,75% zapowiada pustynnienie. Próchnica jest głównym składnikiem gleby decydującym o jej żyzności — wpływa na wzrost, kondycję i plonowanie roślin.
Z kolei głównym składnikiem próchnicy są kwasy humusowe. Próchnica glebowa, humus, powstaje w wyniku biochemicznego przekształcenia różnych szczątków organicznych (roślinnych i zwierzęcych). Proces ten, zwany humifikacją, odbywa się przy udziale mikroorganizmów.
Próchnica poprawia zasobność gleb, jej związki mogą magazynować od 4 do 12 razy więcej składników pokarmowych niż część mineralna gleby. Próchnica zwiększa też zdolności buforowe gleb (zdolność do utrzymywania stałego pH gleby), regulując i stabilizując ich odczyn. Związki próchnicze mają wysoką pojemność wodną, mogą zatrzymać nawet pięciokrotnie więcej wody, niż same ważą, i to w formie dostępnej dla roślin. Próchnica działa też jako lepiszcze strukturotwórcze, zwiększając zwięzłość gleb piaszczystych. W glebach cięższych z kolei zmniejsza ich zwięzłość. Próchnica wpływa także na stosunki wodno-powietrzne w glebie i pobudza w niej rozwój mikroorganizmów zarówno beztlenowych, jak i tlenowych. Poza tym wpływa na procesy fizjologiczne roślin, szczególnie gospodarkę wodną, oddychanie i fotosyntezę.
Jak poprawić jakość podłoża? Pierwszy sposób polega na wprowadzeniu materiału organicznego. Może to być kompost, obornik lub nawozy organiczne. Drugi zakłada wprowadzenie do gleby kwasów humusowych, drobnoustrojów, szczepionek mikoryzowych, próchnic, mikroorganizmów, dżdżownic. Dzięki temu poprawia się struktura gleby (robi się gruzełkowata) i wzrasta pojemność wodna. Nawożenie mineralne jako dodanie składników pokarmowych też się sprawdza. Pamiętajmy jednak, iż nawozy mineralne nie zwiększają zawartości próchnicy i nie poprawiają właściwości fizycznych gleby. Pozostaje jeszcze odkwaszenie podłoża gdyż dla większości roślin (niekwaśnolubnych) zbyt duże odchyły w pH prowadzą do zablokowania pobierania składników pokarmowych.